सुर्खेत – प्रदेश स्थापनाका लागि ज्यान गुमाउने सहिद परिवारका सदस्यलाई कर्णाली सरकारले रोजगारी दिने भएको छ ।
भदौ २ गते बसेको कर्णाली प्रदेश मन्त्रिपरिषद्को बैठकले प्रदेश स्थापनाका लागि आफ्नो ज्यान बलिदान दिने चार जना सहिद परिवारका एक एक जना सदस्यलाई रोजगारी दिने निर्णय गरेको हो ।
कर्णाली प्रदेश सरकारका प्रवक्ता एवं भूमि व्यवस्था, कृषि तथा सहकारीमन्त्री विनोदकुमार शाहका अनुसार यसअघि चार सहिदका तस्बिर प्रदेशका मन्त्रालयमा मात्रै राख्ने गरिएकामा अबदेखि प्रदेश मातहतका सबै कार्यालयमा तस्बिर राख्ने निर्णय गरिएको छ ।
प्रदेश स्थापनाका लागि भएको आन्दोलनका क्रममा सुर्खेतका यामबहादुर बीसी, टीकाराम गौतम, गोपालसिंह रजवार र जुम्लाका हरिबहादुर कुँवर सहिद भएका थिए ।
कर्णाली सरकारले मंगलबार (भदौ ४ गते) प्रदेश स्थापना दिवस मनाउनुका साथै सहिद दिवसका नाममा सार्वजनिक बिदा समेत दिएको छ ।
यसअघि साउन २५ गते सहिदका परिवारले कर्णाली मुख्यमन्त्री यामलाल कँडेललाई स्मरणपत्र समेत बुझाएका थिए । पत्रमा प्रदेश स्थापनाका लागि बलिदानी दिएका सहिदलाई प्रदेश सरकारले बिर्सिंदै गएको गुनासो गरिएको थियो ।
सहिद यामबहादुर बीसीकी बहिनी भगवती बीसीले अधिकार प्राप्तिको लडाइँमा रगत बगाएका सहिदलाई सरकारले अझैसम्म पनि सम्मान गर्न नसकेको गुनासो गर्नुभयो । पटक पटक सहिद परिवारसँग भएका सम्झौता स्मरण गराउदै रोजगारी दिने निर्णय कार्यान्वयन गर्न उहाँकोृ सुझाब छ ।
तत्कालीन समयमा सहिदका परिवारसँग गरिएका निर्णय अहिलेसम्म पूरा नभएको भन्दै रोजगारी दिने निर्णय पनि कार्यान्वयन नहुनेमा उहाँलाई शंका छ ।
यसरी जन्मियो कर्णाली प्रदेश
२०७२ साउन २१ गते नेपाल सरकारले संघीय व्यवस्था कार्यान्वयनका लागि प्रदेशहरूको नक्सांकन ग¥यो । उक्त सीमांकनमा साविकका भेरी र कर्णाली अञ्चललाई सुदूरपश्चिम प्रदेशमा मिसाउने निर्णय जारी गरियो ।
साविक मध्यपश्चिमाञ्चलका बाँके र बर्दियाबाहेकका १३ जिल्लालाई सुदूरपश्चिम प्रदेशमा गाभ्ने निर्णय सार्वजनिक हुनेबित्तिकै सुर्खेतमा फरक माहोल बन्यो ।
सरकारको उक्त निर्णय साविक भेरी र कर्णाली अञ्चलका नागरिकलाई उपयुक्त लागेन । पञ्चायतकालमै मध्यपश्चिमाञ्चलको सदरमुकाम रहेको सुर्खेतलगायत जिल्लालाई सुदूरपश्चिम प्रदेशमा मिसाएपछि छुट्टै प्रदेशको माग गर्दै ‘अखण्ड मध्यपश्चिम’को नारासहित आन्दोलन जन्मियो । सरकारको निर्णयको विरोधमा विद्यार्थी, बुद्धिजीवी, शिक्षक तथा नागरिक अगुवा आन्दोलनमा उत्रिए ।
नागरिक समाजका अगुवाले संघर्ष समिति नै गठन गरेर सरकारविरुद्ध थप आन्दोलन घोषणा गरे । हाल कर्णाली प्रदेशका दैलेख, कालिकोट, जुम्ला र सुर्खेत जिल्लाका विभिन्न ठाउँमा आन्दोलन चर्कियो ।
२०७२ साउन २२ र २३ गते हुँदै हाल कर्णाली प्रदेशको राजधानी वीरेन्द्रनगरमा उर्लिएको आन्दोलनले जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा क्षतिसमेत हुन पुग्यो । २०७२ साउन २४ गते बिहानै मध्यपश्चिमाञ्चल विश्वविद्यालयबाट विद्यार्थी नेता तेजविक्रम बस्नेतको नेतृत्वमा एक समूह वीरेन्द्रनगरको सडकमा निस्कियो ।
आन्दोलनकारीले विभिन्न नेताहरूका घरमा तोडफोड गर्न थालेपछि प्रहरीले बल प्रयोग ग¥यो । आन्दोलन दिनप्रतिदिन चर्किँदै गयो । यस क्रममा एकैदिन अर्थात् साउन २५ गते तीन जनाको मृत्यु भयो । प्रहरीले चलाएको गोली लागेर सुर्खेतका टीकाराम गौतमको घटनास्थलमै ज्यान गयो ।
भीड नियन्त्रण बाहिर गएपछि तत्कालीन डीआईजी केशव अधिकारी नै फिल्डमा खटिए । उहाँ पुगेको ५ मिनेटमै अन्धाधुन्धा गोली चल्यो । गोलीको वर्षा भएपछि आन्दोलनकारी गौतमको शव बोकेर नाराजुलस गर्दै धमलाचोक पुगे । त्यो दिनभर वीरेन्द्रनगर नगरपालिकाको कालुञ्चोक, धमलाचोक, इत्रामलगायतका क्षेत्र तनावग्रस्त बने ।
गौतमको टाउको र छातीमा गोली लागेको थियो । आन्दोलनबाट आत्तिएको प्रशासनले दिउँसो साढे १ बजे नै कर्फ्यु आदेश जारी ग¥यो । कर्फ्युको प्रर्वाह नगरी प्रदर्शन झनै चर्कियो । अखण्ड मध्यपश्चिम आन्दोलनमा होमिएका वीरेन्द्रनगर–८ इत्रामका २७ वर्षीय यामबहादुर बीसी पनि सोही दिन अपराह्न ४ बजे धमलाचोकमा प्रहरीले चलाएको गोली लागेर घाइते हुनुभयो । घाँटीमा गोली लागेका उहाँको पनि मृत्यु भयो ।
गौतम र बीसी सहिद भएको केही समयपछि स्थानीय मंगलगढी चोकमा प्रदर्शनकारी र प्रहरीबीचको भागदौडमा वीरेन्द्रनगर–३ का गोपालसिंह रजौर पनि सदाका लागि बिदा हुनुभयो । यसरी एकैदिन तीन जनाले ज्यान गुमाए । धेरै जना प्रदर्शनकारी घाइते भए ।
उता जुम्लामा पनि प्रहरीले आन्दोलन दमनका लागि चलाएको गोली लागेर हरिबहादुर कुँवर घाइते हुनुभयो । घाइते कुँवरलाई उपचारका लागि काठमाडौँ पु¥याइयो । तर उहाँ पनि साउन २६ गते शिक्षण अस्पताल (महाराजगन्ज) मा उपचारका क्रममा निधन हुनुभयो ।
आन्दोलन निरन्तर दुई साता बढि चलेपछि चार राजनीतिक दल सम्झौतामा आउन बाध्य भए । अन्ततः सात प्रदेश बनाउने सहमति भयो । अर्थात् प्रदेश नम्बर ६ (कर्णाली) जन्मियो । १० जिल्ला समेटेर छुट्टै प्रदेश बनाउने घोषणा सरकारले ग¥यो ।
२०७२ भदौ ४ गते भेरी र कर्णालीका १० जिल्लालाई आबद्ध ६ नम्बर प्रदेश घोषणा भयो । नेपालमा भएका विभिन्न चरणका आन्दोलनमा शाहदत प्राप्त गरेकाहरूको सूचीमा तत्कालीन ६ नम्बर प्रदेश (हाल कर्णाली) का लागि लडेका चार जना सहिद पनि थपिए । कर्णाली प्रदेश प्राप्तिका लागि भएको आन्दोलनले ९ वर्ष (२५ साउन २०८१) पूरा भएको छ ।