चिसो मौसममा विशेषगरी बालबालिका तथा वृद्धवृद्धा बढी प्रभावित हुन्छन् । जसकारण विभिन्न खाले स्वास्थ्य समस्या देखा पर्छन् । अझै चिसोले बालबालिकालाई छिटो प्रभाव पार्छ र उनीहरुले आफूलाई कहाँ के भएको छ भन्नेबारे आमाबुबालाई बताउन नसक्ने भएकाले यस्तो अवस्थामा बालबालिकालाई चिसोबाट जोगाउन सकिएन भने स्वास्थ्यमा गम्भीर समस्या उत्पन्न गर्न सक्ने कर्णाली प्रदेश अस्पताल सुर्खेतका बाल रोग विशेषज्ञ डा. नवराज केसीले जानकारी दिए । ‘चिसोको संक्रमणले बालबालिका तथा वयस्क व्यक्तिको पनि ज्यानै जानसक्ने खतरा हुन्छ,’ उनले भने, ‘बढ्दो चिसोमा आफु र आफ्ना बालबालिका तथा घर परिवारको स्वास्थ्यमा ध्यान दिन जरुरी छ ।’
चिसोको संक्रमणले हुने खतरा र सुरक्षित रहने उपाय
स्वस्थ जीवनका लागि ब्याक्टेरिया र भाइरससँगको सम्पर्कबाट पनि टाढा हुनुपर्छ । हिजोआज जाडो मौसम छ । यस समयमा विशेषगरी बालबालिका र वृद्धवृद्धालाई चिसोले बढी असर गर्छ । हामीले चिसो याममा बच्चालाई राम्रोसँग ध्यान दिन सकेनौं भने विभिन्न प्रकारका रोग तथा समस्या देखापर्छन् । चिसोमा विशेषगरी दम, एलर्जी, पखाला, निमोनिया जस्ता स्वास्थ्य समस्याहरु देखिन सक्छन् । यो बाहेक छातीको संक्रमण, निमोनिया जस्ता रोगले बालबालिकाको ज्यानै जान सक्ने सम्भावना रहन्छ । त्यसमा पनि तीन महिना भन्दा कम उमेरसमूहका बालबालिकालाई चिसोले छिटो समात्छ । कहिलेकही धेरै चिसो भयो भने मुटुको गति नै बन्द हुनसक्ने सम्भावना हुन्छ ।
चिसोबाट बचाउन बच्चाको शरीर सबै छोपिने गरी कपडा लगाइदिनुपर्छ । हातमा पञ्जा र कान छोपिने गरी टोपी लगाइदिने गर्नुपर्छ । एकदमै बाक्लो कपडा लगाउँदा अप्ठ्यारो हुन सक्छ । त्यसैले समयानुकूल कपडा लगाइदिनुपर्छ । धेरै अथवा बाक्ला कपडा लगाइदिँदा बच्चालाई असहज हुनुका साथै शरीरमा पसिना आएर त्यसैको चिसोले पनि निमोनिया हुन सक्छ ।
चिसोमा साना बच्चा छन् भने नियमित स्तनपान गराइराख्नुपर्छ । अन्य झोल खानेकुरामा पनि जोड दिनुपर्छ । बच्चालाई चिसोबाट बचाउन कोठालाई न्यानो बनाइराख्न आवश्यक छ । कोठा न्यानो बनाउँदा भेन्टिलेसनमा पनि ध्यान दिनुपर्छ । चिसो मौसममा बच्चाको उमेरअनुसार ध्यान दिनुपर्ने हुन्छ । नवजात शिशु छन् भने विशेष ध्यान दिनुपर्छ ।
चिसोमा स्वस्थ रहने उपाय
– हरिया तरकारी खाने
हामीले चिसो समयमा हरियो तरकारीहरू तथा समय अनुसार फलफुलहरु प्रयाप्त मात्रामा खाने गर्नुपर्छ । जसबाट भिटामिनहरू पाउनुका साथै सन्तुलित आहार कायम राख्न मद्धत गर्छ । सबै बच्चाहरूलाई पर्याप्त मात्रामा भिटामिन डी युक्त खानेकुराहरु खुवाउनु पनि उत्तिकै आवश्यक छ । भिटामिन डीको कमीले हड्डीको विकास, हृदय समस्या, र कमजोर प्रतिरक्षा प्रणाली जस्ता लक्षणहरू निम्त्याउन सक्छ । कलेजो, पनिर, अण्डाको पहेलो भाग र दुध र सूर्यको प्रकाशमा भिटामिन डी पाइन्छ ।
– नियमित व्यायाम गर्ने
व्यस्त जीवनशैली, अस्वस्थकर खाना र व्यायाम नहुँदा दैनिक अनेकन रोगका विरामीको संख्या बढ्दो छ । नियमित व्यायाम तालिका अनुसरण गरेर सक्रिय रहनुपर्छ । जसले गर्दा तनाव कम हुन्छ र हाम्रो प्रतिरक्षा क्षमता बढाई चिसोबाट बच्न मदतगर्छ ।
– पर्याप्त सुत्ने
हामीले प्रतिदिन सातदेखि आठ घण्टासम्म सत्नुपर्छ । शरीरलाई पर्याप्त निद्रा पुगेन भने शरीर कमजोर हुने, रोग लाग्ने जोखिम बढ्छ भने अल्छि हुँदा पनि रोग लाग्ने जोखिम बढ्छ । त्यस्तै धुम्रपान तथा मद्यपान गर्ने बानी हटाउनु पर्छ । किनभने धुम्रपान मद्यपान सेवनले पनि निद्रामा असर पुर्याइरहेको हुन्छ ।
यसका साथै कसैलाई दिर्घ रोग जस्तै खोकी, दम, सुगर, प्रेसर छ भने चिसो मौसममा फ्लुको खोप लगाउनुपर्छ । साथै, सरसफाईमा विशेष ध्यान दिनुपर्छ । यस्तै, पटक–पटक साबुन पानीले हात धुने अथवा सेनिटाइजरको प्रयोग गर्ने, सुरक्षित गरिएको पानी प्रयाप्त मात्रामा पिउने गर्नुपर्छ ।
प्रस्तुतिः चन्द्रा कँडेल