खासगरी देश संघियतामा गैसकेपछि गठन भएका प्रदेश र स्थानीय सरकारले समृद्धिका कुराहरु गर्दा पर्यटनलाई अगाडी सारिरहेका छन् । २०७५ लाइ कर्णाली भ्रमण वर्षको रुपमा मनाएको कर्णाली प्रदेशका मुख्यमन्त्रीले हरेक मन्चमा पर्यटनबाट समृद्धिका कुराहरु गरिरहेका छन् ।
प्रदेश र स्थानीय सरकारले ल्याएका नीति तथा कार्यक्रममा पर्यटन र कृषिलाई प्राथमिकतामा राखेको बताईरहेका छन् । कर्णाली प्रदेश सरकारले तयार गरेको प्रदेशको आवधिक योजनामा प्रदेशको आर्थिक, सामाजिक र सास्कृतिक रुपान्तरणको लागि पहिचान गरिएका १० वटा प्रमुख सम्बाहकहरु मध्ये पर्यापर्यटन तथा कला सस्कृतिलाई पनि समावेश गरिएको छ भने नेपालको पर्यटन गन्तब्य कर्णाली बनाउने उद्घघोषका साथ पर्यटन र वातावरणलाइ प्राथमिकताको क्षेत्रमा राखिएको छ ।
कर्णाली प्रदेश सास्कृतिक र प्राकृतिक रुपमा नेपालमा विशिष्ट स्थानमा रहेको छ । बोन धर्मको केन्द्र, नेपाली भाषाको उत्पत्ति थलो, खसको विकसित थलो तथा गङ्गा तटीय हिन्दु र बौद्ध धार्मिक स्थललाई मानसरोबर लगायतका उत्तरी धार्मिक क्षेत्रसंग जोड्ने केन्द्रको रुपमा कर्णाली सताब्दियौ देखि परिचित छ ।
प्रदेशको प्रमुख पर्यटकीय स्थानहरूमा शेफोक्सुन्डो, सिजा उपत्यका, रारा ताल, पञ्चकोशी ज्वाला क्षेत्र, काँक्रेविहार, वुलवुले ताल, स्याप्प ताल, कुपिण्डे ताल, दुधे दह, त्रिपुरा सुन्दरी मन्दिर, खार्पुनाथ, छायाँनाथ, चन्दननाथ, डुडुल चैत्य, लिमी उपत्यका, उच्च हिमाली पद यात्रा (ग्रेट हिमालयन ट्रेल), पचाल झरना, बडिमालिका, भ्यू दुला, खलङ्गा दरबार क्षेत्र, कोट गढी, पञ्चदेवल, गोतामकोट, जाजुरा दह आदि हुन् ।
बुलबुले ताल र कांक्रेविहार तथा रारा र शेफोक्सुण्डको नाम सुनिन थालेको दशकौ भएपनि अति कम नेपालीहरु मात्र ति स्थानमा पुग्ने सौभाग्य पाएका छन् । पछिल्लो वर्षहरुमा कर्णालीका मुख्य पर्यटकीय क्षेत्रमा थोरै भएपनि विदेशी पर्यटक पुग्न थालेका छन् ।
पर्यटन विभागका अनुसार आर्थिक वर्ष २०७५/ ७६ मा रारा र शेफोक्सुण्ड राष्ट्रिय निकुन्जमा क्रमश ४२१ र ५७८ जना विदेशी पर्यटक पुगेको देखिन्छ । जुन संख्या आ.ब. २०७१/ ७२ मा क्रमश १४३ र ३८३ थियो । त्यसैगरी सन् २०१९ मा नेपालमा ट्रेकिंग गरेका २४ हजार ७९ जना पर्यटक मध्ये कर्णाली प्रदेशको हुम्लामा ८६७० जना, माथिल्लो डोल्पामा ५१० र तल्लो डोल्पामा १३६० र मुगुमा ४३ जना ट्रेकिंग गएका थिए ।
कर्णालीमा सडक यातायात विस्तार भएसंगै धेरैका सपना मानिएका रारा र फोक्सुण्डोमा स्वदेशी पाइलाहरु बढिरहेका छन् । मोटरमा हुइकिएर् मुगु र डोल्पा पुग्नेहरु काँक्रेविहार र बुलबुले ताल पुगीहालेपनि छेवैमा पर्ने दुल्लु, ज्वाला क्षेत्र, पाताल झरना, चन्दननाथ मन्दिर र सिँजा पुग्न सकेका
छैनन् ।
बाहिरबाट गएका पर्यटकहरुले बन्दोबस्तीका साथ कर्णाली पुग्ने र त्यहाँ लामो समय नबस्ने र खर्च पनि नगर्ने तथा आफु पनि कर्णाली पुगेको भनेर शान दिन फोटो खिचेर फर्कने पर्यटक धेरै भएकोले कर्णालीले त्यस्ता पर्यटकबाट लाभ लिन पाएको छैन ।
नेपालगंज र काठमाण्डौंले भारतीय पर्यटकलाई मानसरोवर पु¥याएर लाभ लिइरहेको छ । मानसरोबर जाने भारतिय पर्यटकहरु मध्ये तीन चौथाईले कर्णाली टेकेरै जाने भएपनि कर्णालीको पर्यटन उद्योगले फाइदा लिन पाएको छैन । अहिलेकै अवस्थाका पर्यटन पूर्वाधार, र पर्यटन सोच रहेसम्म कर्णालीको पर्यटन क्षेत्र र त्यसबाट प्राप्त हुने लाभ यस्तै रहिरहनेछ ।
कर्णालीमा पर्यटनबाट समृद्धिका कुराहरु गरिरहदा हामीहरु कहानिर चुक्यौ भन्ने कुराको खोजि गर्नु जरुरि छ । पर्यटकीय सम्पदा र सम्भावनाहरु हुदैमा पर्यटकहरु घुम्न आउदैनन भन्ने कुरा अहिलेसम्मको अभ्यासबाट देखि सकिएको छ ।
जबसम्म यहि प्रदेशमा बस्ने मानिसहरु यहिका ठाउँहरु घुम्न जादैनन् तबसम्म बाह्य क्षेत्रमा जति प्रचार गरेपनि यहाँको प्रचार हुन सक्दैन । स्थानीय पर्यटकलाई स्थानीय क्षेत्र घुम्न प्रेरित गर्ने, पर्यटकीय क्षेत्रमा पर्यटकमैत्री वातावरण निर्माण गर्ने र पर्यटकको बसाई लम्ब्याउनको लागि नजिकका कम्तिमा तीनवटा पर्यटकीय क्षेत्र जोडेर कम्तिमा तीन दिनको प्याकेज बनाउने काम गरियो भने आन्तरिक पर्यटकलाई आकर्षित गर्न सकिन्छ ।
सबै पर्यटकीय क्षेत्रमा सबै किसिमका पर्यटकको लागि उपयुक्त हुने किसिमका होटेलहरुको स्थापना गर्ने, सुरक्षित यातायातको व्यवस्था गर्ने , गाइड र सुचना केन्द्रको स्थापना गर्ने काम गरियो भने पर्यटकलाई आकर्षित गर्न सजिलो हुन्छ । पर्यटनसंग स्थानीय उत्पादनलाई जोड्न सकिएन भने फाइदा लिन सकिदैन ।
कुनै ठाउँमा घुम्न जाने पर्यटकले त्यहाँ किनमेल गर्न खोज्ने भएकोले मौलिक किसिमका सामाग्रीहरुको उत्पादन र बजारीकरण गरि बेच्न सक्नुपर्छ.। पर्यटनमा आन्चलिकता र स्थानीयताले पर्यटकको मन जित्न सकिन्छ । आन्तरिक पर्यटनले गति लिन सकेमा उनीहरु मार्फत नै पर्यटकीय स्थलको प्रचार प्रसार हुन्छ र बाह्य पर्यटकहरुलाइ भित्राउन सजिलो हुन्छ ।
पर्यटक आएर घुमेर जादैमा पर्यटन विकास र आर्थिक समृद्धि हुन् सक्दैन । धुलो उडाउदै आउने र फोटो खिचेर जाने पर्यटकहरु आएर देशलाई कुनै फाइदा हुदैन । घुम्ने, खर्च गर्ने र प्रचार गर्ने पर्यटकहरु नआउदासम्म देशमा पर्यटनबाट आर्थिक समृद्धि हासिल हुन सक्दैन । रोयल्टी लिएर, बस, जहाज र होटेलमा गरेको खर्चबाट राजस्व संकलन गरेर समृद्धि कदापि आउदैन ।
पर्यटनबाट समृद्धि ल्याउनको लागि पर्यटन उद्योगलाई स्थानीय उत्पादन, कृषि, वन, सस्कृतिसंग जोडेर नीति तथा कार्यक्रमहरु बनाउन सकियो भने पर्यटन कर्णालीको समृद्धिको आधार बन्न सक्छ, नत्र भने नीति तथा कार्यक्रममा पर्यटनका कुरा गर्नु बिरालो बाँधेर श्राद्ध गरे जस्तो मात्र भैरहने छ ।[email protected]