सुर्खेत – जुम्ला पातासारी गाउँपालिकाका युवाहरुले दान संकलनबाट २०९ केजिको घण्टी निर्माण गरेर मन्दिरमा प्रतिस्थापन गरेका छन् । जिल्लाको पातारासी गाउँपालिका–६ स्थित घोडासिन गाउँको सिरानमा अबस्थित नौमुडे बोबा (शम्भुनाथ बाबा) मन्दिरमा घण्टी प्रतिस्थापन गरिएको हो ।
नौमुडे बोबा समूहका सल्लाहकार सदस्यद्धोय ऐन बहादुर कठायत र वीर बहादुर बुढाले घण्टी निर्माणका लागि परिकल्पना गरेका थिए । सोही अनुसार पातारासी गाउँपालिकासँगै जुम्ला जिल्ला र अन्य ११ वटा जिल्लाबाट घण्टी निर्माणका लागि पुन्यदान संकलन भएको थियो । यो घण्टी दान संकलनबाट निर्माण भएको कर्णाली प्रदेशकै पहिलो र ठुलो घण्टी पनि हो । घण्टी निर्माणका लागि सरकारी निकायको लगानी शुन्य रहेको छ ।
युवा ऐन बहादुर कठायतका अनुसार दानबाट संकलन भएको ६ लाख ११ हजार रुपैंयाले २०९ केजि घण्टी बनाईएको छ । भने घण्टी झुण्ड्याउने साङ्लोमा १५ हजार र ढुवानी खर्चमा १४ हजार ५९० रुपैंया गरी कुल ६ लाख ४० हजार ५९० खर्च भएको छ ।
‘उक्त खर्चबारे अबकमो केही दिनमा समितिले सार्वजनिक सुनुवाइ गर्ने तयारी गरेको छ । सबै वीलहरु मगाएका छौं । यसका लागि समय पनि व्यवस्थापन गरिदैछ’ उनले भने, ‘सरकारि पैसा नपरेको जनसमुदायबाट संकलित पुन्यदानबाट यो योजना सम्पन्न भएको छ । दान संकलनबाट निर्माण भएको कर्णालीकै पहिलो ठूलो घण्टी रहेको हाम्रो दावि ।’
समूहका अध्यक्ष गणेश बुढाका अनुसार चैत २२ गते शुक्रबार जुम्ला बाजार चन्दनाथ, भैरवनाथ मन्दिरहुँदै कृष्ण मन्दिर घुमाएर २३ गते चैते दशैमा नौमुडे मन्दिरमा घण्टी प्रतिस्थापन गरिएको थियो । महाघण्टी यात्रामा पातारासीका करिब ६०० जना स्थानीय भक्तजनको सहभागिता रहेको उनले बताए । जुम्ला देविदत गण नेपाली सेनाको सहयोगमा विधिवत पुजाआजा गरि घण्टी प्रतिस्थापन गरिएको हो । नेपाली सेना १५–२० जनाको टुकरि महाघण्टी यात्रामा सहभागि भएको थियो ।
समितिका सल्लाहकार सदस्य पन्नि बहादुर बुढाका अनुसार प्रसिद्ध नौमुडे बोबाको मन्दिरको संरक्षण तथा प्रर्बद्धन र उक्त स्थानलाई धार्मी पर्यटन स्थलका रुपमा विकास गर्न दान संकलनतर्फ र्काालीकै ठुलो घण्टी प्रतिस्थापन गरिएको हो । हरेक वर्षको चैते अष्टमी र दशैँको अष्टमीमा विशेष पुजा लाग्ने नौमुडे मन्दिरमा यस वर्ष घण्टी प्रतिस्थापन गरिएपछि गाउँलेहरुको बाक्लो सहभागितामा हर्लोउल्लासका साथ अष्टमी मेला मनाइएको उनले बताए ।
यसअघि जुम्लाको चन्दननाथ नगरपालिका–४ स्थित बाबिरा मष्टोको थानमा १०९ केजिको घण्टा प्रतिस्थापन गरिएको थियो । युवा वीर बहादुर बुढाका अनुसार नौमुडे बोबाको मन्दिरमा भाकल गरेपछि मनोकांक्षा पूरा हुने जनविश्वास छ । गाउँमा उत्पादन बढोस्, अनिष्ट नहोस भनेर सबैले भाकल गर्ने गरेको र अधिकांश भाकल पुरा समेत भएर स्थानीयहरु राजीखुसी भई उक्त मन्दिरका् प्रर्बद्धनमा जुटीरहेको बुढाले दावी गरे ।
नौमुडे मन्दिरलाई पहिले कोट भन्ने गरिएको थियो । बाईसे चौबिसे राज्यको पतनपछि घोडासिनका स्थानीयले नौमुडे मन्दिरका नाममा नामाकरण गरे । यो मन्दिरमा पुँजा गर्न सरकारले नै पूजा सामाग्री पठाउने गरेको छ । सरकारले नौमुडे बोबालाई स्वम्भूनाथ भनेर चिन्छन् । त्यतिबेलादेखि नौमुडे मन्दिरमा चन्दननाथ नगरपालिका–३ सिमखाडाका पण्डितहरूले पुजापाठ गर्दै आएका छन् ।
हाल मन्दिरका मुख्य पुजारी धर्मानन्द उपाध्याय र कोट रक्षक घोडासिन गाउँका गोर वहादुर रोकाया छन् । घण्टी प्रतिष्थापन कार्यक्रममाा पातारासी गाउँपालिकाका अध्यक्ष पूर्णिसिंह बोहोरा, उपाध्याक्ष जनमाया रोकाया र वडा नं. ६ का अध्यक्ष कर्म विष्ट लगायत स्थानीयको सहभागिता रहेको थियो ।
नौमुडे बोबाको ऐतिहासिक महत्व
मस्टो श्री नौमुडे बोबा थान (शम्भुनाथ बाबा) प्राचीन ऐतिहासिक कालदेखि अस्तित्वमा रहेको धार्मिक स्थल हो । यस थानलाई प्राकृतिक एक धर्मावलम्बीहरुले पुज्दै आएको मान्यता रहिआएको छ । नय नागको स्वरुपलाई नौमुडे भनिन्छ । जहाँ शक्तिशाली नागहरूको पूजा गरिन्छ । वि.सं. १९१२ मा नेपाल–तिब्बत युद्ध सम्पन्न भएपश्चात्, चैत १२ गते नेपालका लागि हितकारी मानिएको थापाथली सन्धि भएको थियो । जसताका वा त्यो भन्दा अगाडि यस गडिमा सैनिक गतिविधि भएको हुनसक्ने अनुमान पौराणिक कथा र यहाँको भक्नावेश भौतिक संरचनाले बताउछ । श्री ३ जंग बहादुर कुँवर राणाको शासनकालमा, जुम्ला जिल्लाको चौधबीस द्वाराबाट एक धार्मिक पीठको रूपमा तत्कालीन बडाकाजीको सिफारिसमा दरबारलाई सुचित गरिएको थियो । यसको परिणामस्वरूप, वि.सं. १९९४ मा प्रधानमन्त्री श्री ३ जंग बहादुर राणाले जुम्लालाई दरबारबाट लालमोहरसहितको आधिकारिक पत्र पठाएका थिए । जसमा श्री नौमुडे बोबा थान (शम्भुनाथ बाबा) को पूजा आजा गर्नुपर्ने तथा यसको संरक्षण गर्नुपर्ने आदेश उल्लेख थियो ।
साथै वार्षिक रूपमा ५ रुपैयाँ दाम पूजा सामग्री दिने व्यवस्था गरिएको थियो । पूजापाठको जिम्मेवारी सिम्खडा गाउँका उपाध्याय वंशलाई सुम्पिएको पाइन्छ । हालका दिनहरूमा पनि पूजा सामाग्री र भेटी प्रदान गर्ने परम्परा निरन्तर छ । जसको व्यवस्थापन जिल्ला प्रशासन कार्यालय र नेपाली सेनाले गरिरहेको छ ।
वि.सं. १९१४ देखि शम्भुनाथ बाया भगवानको प्रतिमाको रुपमा यस श्री नौमुडे बोबा थाललाई सरकारी देवताको रुपमा मान्यता दिइएको थियो । जसलाई नेपाली सेना वा नेपाल सरकारको अभिलेखमा शम्भुनाथ बाबा को नाममा नामाकरण गरिएको छ । भने स्थानीय बासिले यश लाई भगवान श्री नौमुडे बोबा भनेर पूजने गर्छन् । तर स्थानिय चासो र सरकारी दृष्टिकोणको अभावका कारण यो धार्मिक स्थल ओझेलमा परेको देखिन्छ । वि.सं. १९९४ मा जारी भएको आधिकारिक दस्तावेज जिल्ला अदालतमा सुरक्षित रूपमा राखिएको थियो । तर वि.सं. २०५९ सालको सशस्त्र द्वन्द्रको क्रममा, उक्त दस्तावेज आगलागीका कारण पूर्ण रूपमा नष्ट भएको थियो ।
नौमुडे बोवाको जीवित इतिहासको रूपमा एक सुन्दर, हराभरा मेलको वृक्ष रहेको छ । यस वृक्षको दायाँ भागमा नौमुडे बोबाको पूजा गरिन्छ भने, वायाँ भागमा भगवती माईको पूजा गरिन्छ । विशेष गरी बडादशैं र चैते दशैंमा यहाँ भव्य पूजा गरिन्छ ।
अन्य समयमा पूर्णिमाका अवसरमा तथा भक्तजनहरूको भाफलअनुसार पूजा गरिन्छ । नौमुडे बोवाका विभिन्न वाहनहरुमध्ये बलमान वाहन सबैभन्दा ठूलो मानिन्छ । यसलाई कोटमुनि थानमा स्थापना गरी आचार्ययाहा तथा अन्य भक्तजनहरूले पूजा गर्ने परम्परा रहेको छ । यस धार्मिक स्थलमा पूजापाठ गरे नंवनाग खुसीभई संकट मोचन हुने जनविश्वास रहेको छ । (स्रोतः इतिहासविद् रमानन्द आचार्य)