सुर्खेत – जडीबुटीबाट बनेका औषधिले एलोपेथिक औषधिको जस्तो साइडइफेक्ट नरहने र रोग निको भई शारीरिक दुर्वलता पनि कम हुने भएपछि पछिल्लो समय आयुर्वेदिक उपचार पद्धतितर्फ सर्वसाधारणको आकर्षण बढेको छ । पछिल्लो समय कोरोना भाइरस संक्रमणबाट बच्नका लागि पनि आयुर्वेदिक औषधि सेवन गर्नुपर्ने तर्फ नागरिकको आकर्षण बढेको हो ।

जडीबुटीबाट बनेका औषधिको सेवनले रोग प्रतिरोधात्मक शक्ति बढाउने भएकाले यसको उपभोग बढेको बिज्ञहरुको भनाई छ ।
नेपालमा पछिल्लो समय कोरोना रोकथाम तथा नियन्त्रणका लागि आयुर्वेदिक औषधि नै प्रमुख औषधिको रुपमा रहेको छ । आयुर्वेदिक औषधिले बिरामीको रोगसँग लड्ने क्षमतामा वृद्धि गर्नमा विशेष भूमिका निर्वाह गर्ने गरेको पाइएको छ ।

आयुर्वेदिक औषधिहरुमा विभिन्न थरीका जडीबुडीहरु लिन सकिन्छ । जसमा गुर्जो, असुराको पात, बेसार, सुठो, मरिच, पिप्ला, तुलसी, तेजपात लगायतका अन्य जडिबुटिहरु पर्दछन् ।
कोरोना माहामारीसंगै यसबाट बच्नका निमित्त कुनै पनि औषधि तथा भ्याक्सिनहरु बनि नसकेका कारण आयुर्वेद तर्फ नागरिकको आकर्षण बढेको प्रदेश आयुर्वेद औषधालय सुर्खेतका कार्यालय प्रमुख शंकर प्रसाद रिजालले बताए ।

उनका अनुसार, हाल आयुर्वेद औषधिको प्रयोग तथा माग बढेको छ । रोगसंग लड्नने क्षमता बृद्धि गर्नु सबै भन्दा महत्वपूण कुरा हुने भएकाले आयुर्वेदमा ती कुराहरु सम्भव छन् । उनले भने,‘ सबै भन्दा प्रचलितमा आएको गुर्जोको प्रयोग बढेको छ । साथै बेसार, तुलसी, अमला जस्ता औषधिय गुण भएका जडीबुटिहरुको प्रयोग बढेको उनको भनाई छ ।

उनका अनुसार, बिश्वमा महामारीका रुपमा रुपमा फैलिरहेको कोरोना भाईरस कोभिड १९ को उपयुत्तल औषधि, भ्याक्सिन तथा भरपर्दो रोकथाम हाल सम्म पत्ता नलाग्दा आम नागरिकहरुको आहार विहार र जीवनशैली परिवर्तन गर्दै रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता अभिबृद्धि गर्नुनै यस रोग बाट बच्ने उपाय हो । यसका लागि ब्यबथित जिवन शैलि अपनाउने र आर्युर्वेद चिकित्सामा बर्णित औषधिय गुण भएका जडिबटीहरुको प्रयोग गर्नुपर्दछ ।

कसरी प्रयोग गर्ने आयुर्वेदिक औषधि ?
गुड्ची (गुर्जे चिनी लहरो )
करिब दुई ईन्च लम्बाईको बुढी औंला नापको परिपक्व गुड्चीको टुक्राको काढा⁄ क्वाथ पकाई बिहान बेलुका खाने अथवा गुड्चि पूर्ण एक चिया चम्चा अथवा ५००­ १००० मि ग्राम गुड्ची सत्व पानीमा घोलि सेवन गर्ने ।
अमला :
सकेसम्म ताजा अमलाको सेवन नियमित रुपमा गर्ने अथवा अमलाको चुर्ण एक चिया चम्चा कम्तिमा दिनको एक पटक अथवा अमला सुकाएको तितौरा (ऋबलमथ) नियमित रुपमा प्रयोग गर्ने।
बेसार :
एक चिया चम्चा बराबरको बेसार चुर्णलाई ब्यक्तिको ईच्छा अनुसार एक गिलास दुध वा मनतातो पानिसंग मिसाई दिनको एक पटक सेवन गर्ने ।
तुलसी :
तुलसीको पंचांग (पत्र, पुष्प, बीज, काण्ड र जरा ¬) मध्ये एक राखि पकाईएको पानीको नियमित सेवन गर्ने ।
भुई अमला :
ताजा भुई अमलाको पञ्चांगको स्वरस २० मि.लि अथवा पञ्चांगको काढा बनाई ८० मि . लि कम्तिमा दिनको एक पटक सेवन गर्ने ।
च्यवनप्रास :
१०­ २० ग्राम अथवा खान खाने भम्चाको एक चम्चा मनतातो दुध वा मनतातो पनीसँग सेवन गर्ने। ( मधुमृहको बिरामीले सुगर फ्रि चेवन प्रास सेवन गर्ने ।

१ दिनचर्या
बिहाना गर्ने त्रियाकलाप
विहान सबेरै ( सुर्योदय हुनुभन्दा बरिब ४५ मिनेट पहिले) उठ्नुहोस्
करिब १ गिलास मनतातो पानि पिउनुहोस (सकभर तामाको भाडोमा राखेको)
मनतातो पानिले नुहाउनु होस् ।

२ मध्यान्ह तथा अपरान्हमा गर्ने क्रियाकलापहरु
दिवा समयमा नसुत्ने ( गुष्म क्रतुबाहेक ) ।
दिउसोमा घरमा रचनात्मक कार्यहरु गर्ने जस्तै ः
बाल बच्चाहरुको उत्सुक्ता तथा कौतुहलता मेट्ने सह– साथित्व विकास गर्ने ।
साहित्य तथा संगित सुन्ने ।
विद्युतिय सञ्चार माध्यामद्धारा स्वस्थ सामाजिक सम्पर्क कायम राख्ने ।

३ सन्ध्याकालिन क्रियाकलापहरु
ध्यान ⁄ प्राणयाम ।
घर भित्रै गरिने आ­ आफ्नो धर्ममा जप, भजन मन्त्र उच्चारण तथा मनो रञ्जनात्मक क्रियाकलाप गर्ने ।
दिनहुँ दाजा र मौसमी सागपात र फलफुलको सेवन गर्ने ।
भान्भान्सामा लसुन, टिमुर, अदुवा , जीरा , ज्वानो, धनिया, कागती, जिम्बु, जस्ता औषधिय गुण भएका मसलाजन्य पदार्थहरुको नियमित प्रयोग गर्ने, टुसा उम्रेको मुङ्ग, गेडागुडी तथा घरेलु कन्दमुल जस्तै गिठा, भ्याकुर तरुल जस्ता खाद्यय परिकारको सम्भव भएसम्म उपयोग गर्ने ।

४ खानपान शैली
भोकको आभाष भए पछि मात्र भोजन ग्रहण गर्ने ।
खाना राम्रोसंग पकायर मात्र खाने ।
सकेसम्म शाकाहारी भोजनको सेवन गर्ने ।
बेलुका सुत्नु भन्दा ३ घण्टा अगाबै भोजन गर्नुपर्दछ ।