कोरोना भाईरस (कोभिड१९) माहामारीका कारण सरकारले देशभर लकडाउन घोषणा गरेपछि गत चैत्र ११ गतेदेखि सुर्खेतका सामुदायिक तथा निजी विद्यालयहरूको पनि पठनपाठन बन्द भयो ।
यद्यपि पछिल्लो समय भने विद्यार्थी सिकाइ सहजीकरण निर्देशिका–२०७७ जारी गर्दै सरकारले जोखिमको अवस्था हेरेर विद्यालय सञ्चालन गर्ने जिम्मा स्थानीय सरकारलाई दिएको छ । सरकारको निर्णय अनुसार जोखिम हेरेर कुनै स्थानीय तहमा विद्यालय सञ्चालन भएका छन् । भने कुनै क्षेत्रमा विद्यालय खुल्न सकेको छैनन् ।
हुन त लकडाउनकै बेलामा केही विद्यालयहरुले अनलाइन कक्षा मार्फत पठन–पाठन सञ्चालन गरे। त्यसको प्रभावकारीताबारे टिकाटिप्पणी समेत भए । लकडाउन लम्बिदै जादाँ अन्य क्षेत्र जस्तै ठप्प बनेको शैक्षिक क्षेत्रमा पनि अहिलेसम्म अध्ययन, अध्यापन कार्य प्रभावित बनेको छ ।
चाहे त्यो सामुदायिक वा निजी विद्यालयको होस् वा विश्वविद्यालय नै । हालसम्म कुनै पनि विद्यालय पूर्ण रूपमा खुल्न सकेका छैनन् । तर वीरेन्द्रनगरस्थित तातापानीमा रहेको साउथ एशियन स्कलर्स एकेडेमी तथा ज्ञान शिन्धु सुर्खेत कलेजले लकडाउनमा पनि विद्यार्थीको सिकाई क्रियाकलाप रोकेन। सम्भव हुनेलाई अनलाइन कक्षा र सम्भव नभएकालाई घरमै पुगेर विद्यालयले सिकाइ क्रियाकलाप जारी राख्यो ।
यसैबिच कोरोना माहामारीले शैक्षिक क्षेत्रमा पारेको असर, वैकल्पिक शिक्षाको प्रभावकारिता, वैकल्पिक शिक्षासम्बन्धी अनुभव जस्ता विषयमा ज्ञान सिन्धु सुर्खेत कलेजका संञ्चालक समितिका अध्यक्ष तथा साउथ एशियन स्कलार्स एकेडेमीका कार्यकारी प्रमुख छत्र बहादुर बडुवालसँग सत्यपत्रिका अनलाईनले गरेको कुराकानीको सम्पादित संक्षेपः
लकडाउन अवधिभर विद्यार्थीको सिकाई क्रियाकलाप जारी राख्न के कस्ता प्रयास भए ?
लकडाउन घोषणापछि हामीले बैशाख महिनाबाट नर्सरीदेखि कक्षा १० सम्म अनलाइन कक्षा संञ्चालन गर्यौ । नर्सरीदेखि कक्षा ५ सम्म म्यासिन्जर र कक्षा ६ देखि १० सम्म भर्चुअल कलास सुरु गरियो ।
एक महिना पढाउने र अर्को महिना घर घर गएर बिद्यार्थीको सिकाई कस्तो रहयो भन्नेबारे मुल्याङकन गर्ने कार्य जारी राख्यौं । सामाजिक दुरी कायम गर्दै अभिभावकसँग भलाकुसारी गर्ने र विद्यार्थीलाई गृहकार्य दिने काम भयो । तर जिल्ला बाहीरको हकमा सबै विद्यार्थीको घरमा पुग्न संभव थिएन । त्यही पनि विद्यालयमा कार्यरत शिक्षक शिक्षिका जहाँ हुनुहुन्थ्यो । त्यहाँबाट विद्यार्थीको सिकाइ क्रियाकलापलाई अगाडी बढाउने प्रयत्न जारी राख्यौं ।
सिकाइ क्रियाकलापमा वैकल्पिक विधि अवलम्बन गर्दाको अनुभव केही फरक छ ?
सबै विद्यार्थीलाई अनलाइनको पहुँचमा ल्याउने प्रयास थियो । त्यो सम्भव हुन सकेन । त्यो हाम्रो लागि दुखको कुरा पनि हो । नेट र बत्तिको समस्या तथा गरिबिका कारण भनेजस्तो भएन । किनकी कतिपय विद्यार्थीसँग मोवाईल समेत नभएको अबस्थामा बैकल्पिक बिधिबाट शिक्षण सिकाइलाई प्रभावकारी बनाउन कठिनाई भयो ।
तर पनि केही सहजता होस्, विद्यार्थीले पढेको कुरा नबिर्सिउन र उनीहरु विदामा पनि घरमा व्यस्त हुन सकुन भनेर बैकल्पिक बिधि अबलम्बन गरेका हौ । यसमा कक्षामा शिक्षण सिकाइ भन्दा अली अप्ठ्यारो र चुनौती पनि भए ।
अनलाइन कक्षामा कति प्रतिशत विद्यार्थी सहभागी भए होलान् ?
करिव ७० प्रतिशत विद्यार्थी अनलाइनको पहुँचमा आए । ३० प्रतिशत विद्यार्थी अनलाइनको पहुँच बाहिर रहे । अनलाइन कक्षाको पहुँचमा आउन नसक्ने विद्यार्थीलाई शिक्षकले घरमै गएर विद्यार्थीहरु जम्मा पारेर एक हप्ता १५ दिनसम्म कक्षा लिने र गृर्यकार्य दिने काम भयो । त्यस्तै अनलाइन कक्षा पढिरहेकाको सिकाइ उपलब्धिबारे अनुगमन र मुल्याङकन गर्ने काम पनि भयो ।
यसअघि अनलाइन कक्षा छुटेका विद्यार्थीको पढाई व्यबस्थापन कसरी गर्नुहुन्छ ?
यस बिषयमा, विद्यालय सञ्चालन भएपछि अनलाइन कक्षा लिन छुटेका विद्यार्थीहरुका लागि अतिरिक्त कक्षा सञ्चालन गर्ने योजना गरेका छौ । भने अनलाई पढेको र नपढेका विद्यार्थीको ग्रुप छुट्याएर बिहान, दिउसो र साँझ गरी विद्यार्थीको पढाई व्यबस्थापन गर्ने योजना छ । हामी विद्यार्थीको सिकाई क्रियाकलापप्रति गम्भिर छौं । त्यसैले लकडाउनमा पनि कक्षा रोकिएनन् ।
विद्यार्थी भर्ना अभियान र विद्यालय सञ्चालनबारे अबको योजना के छ ?
नयाँ विद्यार्थी भर्ना अभियान त सुरु गरेका छौनौ । तर आफ्ना विद्यार्थी कति छन्, भन्नेबारे अभिलेखिकरण गरिरहेका छौ । कोभिड १९ को प्रभाव हाम्रीलाई मात्र नभएर बिश्वभर परेको छ । यसको संक्रमण केही कम हुन्छ कि भन्ने हो । तर भएन भने पनि हामीले विद्यार्थीलाई भौतिक रुपमा नै विद्यालयमा बोलाएर पठनपाठन सञ्ंचालन गर्ने योजना बनाएका छौ ।
विद्यालयमा एक जना स्वास्थ्यकर्मी राख्ने र नियमित चेक गराउने । साथै सेनिटाइजरको उपलब्धता गराउने । यस्तै हात धुने ठाउँको व्यबस्था गर्नका लागि तत्काल करिव २० वटा धारा पनि जडान गरीसकेका छौ । अब एक बेन्चमा २ जनालाई राखेर पठनपाठन सञ्चालन गर्ने तयारी छ । दुई, तीन सिप्टमा पढाउने र दुई – दुई दिनमा कक्षा सेनिटाइजर गर्ने योजना बनाएका छौ । त्यो कार्यान्वयन पनि हुन्छ । त्यसैले कक्षा सञ्चालन पनि स्वास्थ्य सावधानीमा कुनै कमजोरी हुनेछैन ।
अनलाइन कक्षा मार्फत विद्यार्थीको सिकाई उपलब्धि प्रभावकारी बन्यो त ?
अनलाइनबाट परीक्षा पनि लियौ । र सिकाई उपलब्धिको मुल्याङकन पनि गर्यौ । केही हदसम्म त नतिजा राम्रो नै छ । तर बत्ति जाने, नेटको समस्या आदी कठिनाइले गर्दा सोचेजस्तो भएन ।
सरकारले विद्यार्थी सिकाई सहजिकरण निर्देशिका २०७७ जारी गर्दै जोखिमको मुल्याङ्कन गरेर विद्यालय सञ्चालन गर्ने जिम्मा स्थानीय सरकारलाई दिएको छ । यो कत्तिको ठिक हो ?
कस्तो ठाउँलाई जोखिम भन्ने ? कस्तो ठाउँलाई जोखिम नभन्ने ? त्यसैले मेरो विचारमा पीसीआर परीक्षणको दायारा बढनाउनु पर्ने देखिन्छ । अब त अर्काले यस्तो नगर भन्नुभन्दा पनि स्वयंम व्यक्ति नै सचेत हुनुपर्ने देखिन्छ । साथै अब स्वास्थ्यका सबै सावधानी अपनाएर विद्यालय संचाालन गर्नुपर्छ भन्ने मेरो भनाइ छ ।
लकडाउन भएदेखि प्रायः निजी विद्यालयका शिक्षक विना तलब बसेका छन् । तपाईको विद्यालयका कर्मचारीले सेवासुविधा तथा तलब पाए त ?
हो, हामीले सबै कर्मचारीको तबल खातामा पाठाईसकेका छौ । हाम्रो विद्यालय नाफाका लागि मात्र स्थापीत भएको हैन । सार्वजानिक दायित्व र भुमिका निर्वाह गर्नको लागि पनि स्थापना भएको हो । पठनपाठन बन्द हुदाँ विद्यालयमा आर्थिक संकट परेको छ । तर पनि विद्यालय बन्द भएपछि शिक्षक शिक्षिका एंवम कर्मचारीमा पर्न गएको आर्थिक असहजतालाई ध्यानमा राखी हामीले १ सय ३१ जना शिक्षक, शिक्षिका एंवम कर्मचारीलाई तलब उपलब्ध गराएका छौं ।