सुर्खेत – ‘विभिन्न कामका लागि म दैनिकजसो बजार निस्किन्छुँ । तर वीरेन्दनगरको मुख्य बजार क्षेत्रकै दायाँ–बायाँ सडकमा मेरो तीन पांग्रे स्कुटर सजिलै चड्दैन’ अपाङ्गता व्यक्ति धर्मराज रावलले भन्नुभयो, ‘मेरो स्कुटर त धकेल्नुपर्छ भने अन्य ह्वीलचिअर प्रयोग गर्ने साथीहरुको हालत के होला ? यी सडकमा ह्वीलचिअर सिधै पल्टिन्छन् ।’

प्रदेश राजधानी समेत रहेको वीरेन्दनगरको मंगलगडी–गणेशचोक मुख्य सडकमा दायाँ–बायाँ सडक छिर्दा धर्मराज जस्तै जो कोही सवारी चालकलाई सकस छ । मुख्य सडक भन्दा अग्लो तहमा रहेका दायाँ–बायाँका सबै साईड सडकमा अपाङ्गता भएका व्यक्तिलाई हिडेरै जान समेत मुस्किल छ ।

यो सडक एउटा उदाहरण मात्रै हो । वीरेन्द्रनगरका कुनै पनि सडक अपाङ्गमैत्री छैनन् । अप्ठ्यारो खालको सडक संरचना र सडकका खाल्डाखुल्डीले अपाङ्गता नभएका व्यक्तिलाई समेत यात्रामा सकस छ ।

‘हामी अपाङ्गता भएका व्यक्तिका लागि सडकमा लड्ने, खाल्डोमा खस्ने, चोटपटक लाग्ने कुरा त सामान्य भइसक्यो’ रावलले थप्नुभयो, ‘सायद खाल्डोमा नपरेको वा सडकमा हिँड्दा लडेर चोटपटक नलागेको अपाङ्गता व्यक्ति कोही छैन होला ।’

सडक व्यवस्थित बनाउन पटक पटक ध्यानाकर्षण गराएपनि सम्बन्धित निकायले सुनुवाई नगरेको रावलको दुखेको छ । पहुँचयुक्त भौतिक पूर्वाधार विकासमा अनविज्ञ बन्ने सरकार, समाज र अमैत्रीपूर्ण संरचनाले आफूलाई अपहेलित महशुस हुने गरेको वीरेन्द्रनगरकी तुल्सी बुढाक्षत्रीको भनाइ छ । सडकमा सहज यात्रासमेत गर्न नसकेको उहाँले गुनासो गर्नुभयो ।

‘हामीजस्ता अल्पदृष्टि भएका व्यक्तिलाई खासै सम्बोधन गरिँदैन । सडक छेउको व्यक्तिले पनि सहयोग गर्दैनन्’ जुम्ला तातोपानीकी रामलक्ष्मी जैशीले भन्नभुयो, ‘हामीसँग सेतो छडी हुँदैन, परको दृश्य, साइनबोर्ड, ट्राफिक लाइट, जेब्राक्रसिङ देखिँदैन । सहयोग माग्दा उल्टै कराएर तर्किएर हिँड्छन् । त्यसैमा झन् सडक संरचना पनि बाधक बनेका छन् ।’

उहाँहरूजस्ता हजारौँले सडकमा यात्रा गर्दा पाइला–पाइलामा असुरक्षित महसुस गर्न बाध्य छन् । सडकमा सुरक्षित यात्रा गर्न अन्य व्यक्तिको सहयोग लिनैपर्ने नियति सडकको अव्यवस्थापनले निम्ताएको राष्ट्रिय अपाङ्ग महासंघ कर्णाली प्रदेशका अध्यक्ष बिष्णु शर्माले बताउनुभयो ।

भाषण छाँट्छन्, काम गर्दैनन्

वीरेन्द्रनगरमा रिङरोड निर्माण कार्य समेत जारी छ । तर रिङरोडका सडक समेत अपाङ्गमैत्री बनाउन प्रदेश सरकार र नगरपालिका चुकेको देखिन्छ । यसैको एक उदाहरण हो, वीरेन्द्रनगर बजार क्षेत्रको मुख्य सडक ।

यो सडक गत असारमा खड्का निर्माण सेवा नेपालगंजले सम्झौता अनुसार हतारहतारमा निर्माण गरेको हो । तर डीपीआरमै अपाङ्गमैत्री सडकको डिजाईन नभएपछि अन्तत ठेकेदारले पनि सम्झौता अनुसार काम गरे । र सडक पनि अपाङ्गमैत्री बनेन । पूर्वाधार विकास निर्देशनालय सर्खेतका अनुसार यो सडक निर्माणका लागि १२ करोड ६४ लाख खर्च भएको छ ।

‘डीपीआरमै अपाङ्गमैत्रीको डिजाइन रहेनछ । हामी यसलाई फेरी संशोधन गर्दै आवश्यक बजेट छुट्याएर अपाङ्गमैत्री बनाउने तयारीमा छौं’ निमित्त निर्देशक रामशरण आचार्यले भन्नुभयो, ‘सम्झौता अनुसार ठेकेदारलाई पनि तत्काल काम गर्नुपर्ने भएकाले र समयपनि छोटो भएकाले अपाङ्गमैत्री बनेन अब आएको गुनासोलाई सम्बोधन गछौं ।’

साथै उहाँले अब बन्ने सबै सडक अपाङ्गमैत्री डिजाइनमा बन्ने पनि आश्वासन दिनुभयो । त्यसो त कर्णाली सरकारका मुख्यमन्त्रीदेखि वीरेन्दनगरका मेयरले समेत अपाङ्गमैत्रीका नाममा स्मार्ट सहरको आवरणमा ठूला–ठूला भाषण नछाँटेका होइनन् । तर अपांगमैत्री सहर भाषणमा मात्र सीमित छ । जसले गर्दा न आजसम्म सडक सुरक्षाका लागि पहल हुन सकेको छ । नत सोहीअनुरुपका सडक नै बनेका छन् ।

पहुँचयुक्त भौतिक पूर्वाधार विकास सम्बन्धि एक कार्यक्रममा बोल्दै कर्णालीका मुख्यमन्त्री राजकुमार शर्माले हालसम्म बनेका सडक संरचना नागरिक केन्द्रित भन्दा पनि सवारीसाधन केन्द्रित भएको उल्लेख गर्दै अपाङ्गमैत्री बनाउन निर्देशन दिनुभयो ।

वीरेन्द्रनगरका सडकमा क्षमताभन्दा सवारीसाधनको संख्या बढी छ । सडकमा साँघुरा मोड र ठाडो उकालो ओरालो हुनु, प्राविधिक मापदण्ड र उचित इन्जिनियरिङबिना सडक निर्माण हुनुले पनि यहाँका सडक अपाङ्गमैत्री बन्न सकेका छैनन् । प्रदेश राजधानीकै सडकको हालत यस्तो छ । भने अन्य जिल्लाका सडक अपाङ्गमैत्री कल्पना गर्न सकिदैन ।

राजमार्ग तथा अन्य सडकहरूमा पर्याप्त रूपमा ट्राफिक संकेत, लाइट र रोड फर्निसिङ पनि छैन । यस्तै सडकमा धेरै खाल्डाखुल्डी पर्छन् । तर सडक समयमै मर्मत हुदैनन् । सुरक्षित सडकपेटी पर्याप्त मात्रामा छैनन् । भने पुल र निकासको पनि राम्रो व्यवस्था छैन ।