सुर्खेत – कोरोना भाइसको माहामारीले यतिखेर सम्पूर्ण मानव जातीलाई नै चुनौती दिइरहेको छ । दिनप्रतिदिन बढिरहेको संक्रमण र ज्यान गुमाउनेको संख्याले मानव अस्तित्व संकटमा छ ।
अहिलेको यो जोखिमपूर्ण अवस्थामा कोरोना भाइरसका कारण बालबालिका हतासपन, तनाव वा उदासीपनको जोखिममा परिरहेको विज्ञहरुको भनाइ छ । ‘अहिले जताततै कोरोनाको माहोल भएकोले एउटा बच्चा बाटोतिर गयो भने बाटोमा नजाउ कोरोना लाग्छ भनिन्छ। हामी बच्चाले सुरक्षाकर्मी देख्यो भने पनि पुलिसले समात्छ उता नजाउ भन्ने गर्छौ । स्कुल नजाउ कोरोना लाग्छ, बजार नजाउ कोरोना लाग्छ भन्ने गरिन्छ ।, ‘प्रदेश असताल सुर्खेतका बालरोग विशेषज्ञ डा. नवराज केसी भन्छन्, ‘यो माहोल लामो समयसम्म रहिरयो भने धेरै बालबालिका डिप्रशनमा जानसक्ने सम्भावना रहन्छ ।’
कोरोना भाइरसको कारण बालबालिकामा देखिने मानसिक लक्षणहरु
कोरोना महामारीका कारण बालमस्तिष्कमा नकरात्मक प्रभाव पर्ने डा. केसी बताउँछन् । उनका अनुसार बच्चालाई लामो समय कोरोनाको भयभित वातावरणमा राखियो भने सो बच्चा रातमा सुत्न सक्दैन । कुनै पनि समस्या नहुँदा नहुँदै पेट दुख्यो, टाउको दुख्यो भन्नु, डराउनु, एक्लो महशुस गर्नु, छिनछिनमा पिसाब फेर्ने जस्ता समस्या देखिन सक्छन् । साथै बच्चा झगडालु हुनु, चिटचिटाहटपन बढ्नु, झनक्क रिस उठ्नु, निराशा महसुस हुनु, डरलाग्दा सपना देख्नु अथवा सपनामा बर्बराउने जस्ता लक्षण देखाउँछन् । यो बालबालिकामा परेको नकरात्मक असर हो ।
उनी भन्छन्, ‘हाम्रो शरिमा वातावरणलाई बुज्ने र वातावरणसँग भावनात्मक रुपमा जोडिने दिमागमा एउटा भाग हुन्छ । जसको नाम हो लिम्बिक सिस्टम, यो सिस्टमले कुनै पनि चिजलाई पहिचान गर्ने क्षमता राखेको हुन्छ । हामीले कुनै बस्तु देखेउ भने त्यो बस्तुका बारेमा जान्न सक्ने क्षमता रहेको हुन्छ । जस्तै हामीलाई हसाउने, खाने, खुसी हुने, दुखि हुने कस्तो बस्तु हो भन्नेबारे हामि जान्न सक्दछौ । यसले हाम्रो दिमागमा भएको पुरानोपुरानो रेकर्डहरु सित समोन्वय गरेर कुनै पनि बस्तुको पहिचान गर्न सक्ने क्षमता राखेको हुन्छ ।
समग्रमा भन्नुपर्दा यसले हामीलाई पर्यावरणसँग रमाउन सिकाउँछ । पर्यावरणसित डराउन पनि सिकाउँछ । तर यो लिम्बिक सिस्टम पनि वातावरणसंग समन्वय गरेरै विकास हुन्छ । जो ब्यक्ति त्रासको बातावरणमा बाचेका हुन्छन् उनिहरुमा त्यसकै प्रभाव लामो समय पर्ने गर्दछ ।’
अहिलेको कोरोनाको त्रासमय वातावरणले ठुलो उमेरको समूहलाई भने त्यति डर लाग्दो र लामो समय प्रभाव नपार्ने डा. केसी बताउँछन । उनले भने, ‘त्यो लिम्बिक सिस्टम विकास भइसकेको हुन्छ। तर बच्चाको भने विकास हुने त्रममा रहेको हुने भएकाले खानामा कोरोना , बाटोमा कोरोना, टिभि, मोबाइलमा कोरोना, जताततै कोरोना भन्दा बालबालिकामा नकरात्मक असर पर्छ ।’
उनका अनुसार, लामोसमय भयभित वातावरण रहिरहे लिम्बिक सिस्टमले बालबालिकाको मुटुको गति बढाइदिने, पसिना धेरै बगइदिने, श्वासप्रश्वास बढाइदिने, शरिरको तापक्रम बढाइदिन्छ । यसरी लामो समयसम्म यस्तो प्रक्रिया चलिरहयो भने, बच्चा डिप्रेशनमा जाने, सानोसानो समस्यासँग जुध्न सक्दैनन् ।
बालरोग विशेषज्ञ डा. केसी भन्छन्, ‘पहिलेको भन्दा अहिले धेरै बालबालिकाहरु यस्तो प्रकारको मानसिक समस्या लिएर अस्पताल आउने गरेका छन् । जसले गर्दा पछि गएर यस्ता बालबालिकाले आत्महत्या गर्न सक्ने, पढाई तथा आफ्नो व्यबहारीक जिवनमा वितृष्णा ल्याउन सक्ने हुन्छ ।’
जन्मिसकेका बच्चाहरुलाई मात्र नभई आमाको गर्भमा रहेका बच्चालाई पनि आमाको त्रासले गर्दा पेटमा हुर्किरहेको बच्चाको दिमागमा असर पर्न जाने उनकाे भनाइ छ ।
डा. केसीका अनुसार बालबालिकालाई मानसिकरुपमा स्वस्थ राख्ने उपायहरू
- बालबालिकालाई यस्तो अबस्थाबाट बचाउनको लागि परिवारका सदस्यले कोरोनाकोबारेमा सरल भाषामा सहि तरीकाले राम्ररी बुजाउनु पर्छ ।
- त्रास देखाउने कुरा गर्नु हुँदैन। जस्तै ;- (बाटोमा जाँदा कोरोना सर्छ, पुलिसले समात्छ भन्ने जस्ता कुराले वालबालिकालाई थप त्रसित पार्नु हुँदैन)।
- साथीभाइसंग भेट्ने, खेल्ने र कुरा गर्ने वातावरण बनाई दिनुपर्छ ।
- कोरोनाबारेमा बालबालिकालाई बुजाउनु पर्दा सहज प्रकारका शब्दको प्रयोग गर्नेे, सहज प्रकारका चित्र देखाउने, सहज प्रकारका भिडियो देखाउनु पर्दछ ।