जुम्ला – नेपाली भाषाको उद्गमस्थल तथा तत्कालीन खस राजधानी सिँजा उपत्यकालाई विश्वसम्पदा सूचीमा राख्न पहल सुरु भएको छ । सिँजा उपत्यकालाई विश्वसम्पदा सूचीमा राख्न आधार तयार गर्ने पुरातत्व विभागको एक टोलीले सिँजा गएर अध्ययन अवलोकन गरेको हो ।

यस विषयमा पुरातत्व विभागले स्थानीयसँग छलफलसमेत गरेको छ । पुरातत्व विभागका महानिर्देशक सौभाग्य प्रधानाङ्गसहितको ७ जनाको टोलीले सिँजा गाउँपालिकामा अन्तक्र्रिया तथा सिँजा उपत्यकामा रहेका कनकासुन्दरी तथा हिमा गाउँपालिकासँग बसेर छलफलसमेत गरेको छ । सिँजाको अन्तक्र्रियामा महानिर्देशक प्रधानाङ्गले सिँजा उपत्यकालाई विश्वसम्पदा सूचीमा समेट्ने आधार तयारका लागि काम भइरहेको बताए ।

उनले भने, ‘विश्वसम्पदा सूचीमा पार्ने विषयमा सबै एकमत छन् । तर आधुनिक विकासका नाममा प्राचीन सम्पदा मास्ने काम रोक्नुपर्ने देखिन्छ । यसबारे पुरातत्व विभागले सक्रियता देखाएको छ ।’
हाल लुम्बिनी र काठमाडौँ उपत्यका विश्वसम्पदा सूचीमा छन् । काठमाडौँ उपत्यकाको पशुपतिनाथ मन्दिर, चाँगुनारायाण, बौद्ध स्तूपा, काठमाडौँ, भक्तपुर, पाटन दरबार क्षेत्र विश्वसम्पदा सूचीमा परेका भन्दै पुरातत्व विभागले अहिले देशका नयाँ १५ वटा क्षेत्र विश्वसम्पदा सूचीमा राख्न तयारी गरिरहेको उनले जानकारी दिए ।

कर्णाली क्षेत्रको सिँजा उपत्यका र दुल्लुका २२ देवल विकासका नाममा धमाधम सम्पदा मासिने गरी काम भइरहेको छ । यसले संस्कृति नै ध्वस्त हुने खतरा बढेको पुरातत्व विभागले जनाएको छ । विभागले अब सिँजालाई विश्वसम्पदा सूचीमा समेट्न काम अगाडि बढाउने तयारी पनि गरिरहेको छ । भने दुल्लुतर्फ पनि ध्यान दिने जनाएको छ ।

सिँजा गाउँपालिकाका अध्यक्ष पूर्णप्रसाद धितालले सिँजालाई विश्वसम्पदा सूचीमा राख्न पटक पटक पुरातत्व विभागमा पहल भएको स्मरण गराए । ‘नेपालीको महत्वपूर्ण पहिचानको क्षेत्र सिँजा सभ्यतालाई विश्वसम्पदा सूचीमा राख्ने प्रयत्न चाँडो गर्न आग्रह छ’ उनले भने, ‘त्यसका लागि आवश्यक सहयोग सहित सिङ्गो पालिकाले पनि पहल जारी राख्ने छ ।’

सिँजा गाउँपालिका–५ का नन्दबहादुर रावलले ढिलै भए पनि सिँजालाई विश्वसम्पदा सूचीमा राख्ने काम अगाडि बढेकोमा खुसी व्यक्त गरेृ । ऐतिहासिक सिँजाका सम्पदा संरक्षणको अभाव भएको बेला पुरातत्व विभागको यस कार्यलाई सिँजावासीले सराहना गरेका छन् । झन्डै १२ औँ शताब्दीमा सिँजामा तिब्बती मूलका राजा नागराजले खस साम्राज्यको शासन सुरु गरेको इतिहास छ । नेपाली भाषाको उद्गमस्थल सिँजा ऐतिहासिक, पुरातात्त्विक, भाषिक, सांस्कृतिक हिसाबले धनी भएपनि यसको संरक्षणको पर्खाइमा रहेको छ ।

सिँजाको विकासका लागि सिँजा विकास तथा प्रतिष्ठान विधेयक सरकारमार्फत अगाडि बढेपनि त्यसमा ढिलाइ भइरहेको छ । सिँजा विश्वसम्पदा सूचीमा परेको खण्डमा यहाँको पर्यटकीय विकाससँगै कला, संस्कृति संरक्षणमा जोड पुुग्ने अपेक्षा छ ।