तीज धेरै हिन्दु नारीका लागि महान पर्व हो । यो पटकको तीज कोरोना भाइरस (कोभिड१९) महामारीको डर र प्रशासनिक तथा राजनीतिक नेतृत्वको विभिन्न निर्णय र निर्देशनले विगतको जस्तो पक्कै नहुने स्पष्ट छ ।
हिजोआज समय फेरिँदै जाँदा र मानिसको सोचाइको दायरा फराकिलो हुँदै जाँदा तीज नमनाउनेको संख्या बढेको र तीज मनाउने प्रचलन फेरिँदै गएपनि यो पर्वको रौनक कम भएको छैन । तर यस वर्षको तीज भने कोरोना माहामारीको मारमा परेको छ ।
विगतका वर्षहरु जस्तै शहरका पार्टी प्यालेस र मानिसका घरमा दर खाने रमाइलो यस वर्ष देखिएन। सामान्य ढंगले माइतीमा आमा, दिदी बहिनी भेट भएर तीज मनाउनेहरुले पनि कोरोना महामारीको डर, निषेधाज्ञा र यातायात सहज नहुँदा एक्ला–एक्लै बसेर घरभित्रै तीज मनाउनुपर्ने अवस्था आयो ।
लेखक : चन्द्रा कँडेल
हिन्दु महिलाले तीज पर्वलाई माइतीघर वा जन्मघर जाने, लामो समय भेट हुन नसकेका दिदीबहिनी जम्मा भएर दुःखसुख साटासाट गर्ने, मिठो मसिनो खाने, आफ्नो पीर, वेदनालाई शब्दमा उनेर गीत गाउने पर्व पनि हो ।
महिनादिन अघिदेखि नै महिलाहरू दर, नाचगान र शुभकामना साटासाटमा व्यस्त बन्थे । छोरीचेली माइत जाने सुरसारमा हुन्थे । गाउँशहरमा तीज मेला, उत्सव चल्थे । कोरोना भाईरसको त्रासले यसपालिको तीज पर्व विगतका वर्षहरुको झै रमाइलो नहुने भएको
छ ।
दर खाने दिनसम्म पनि तीजको खासै रमझम छैन । कोरोना संक्रमणको त्रासले कतै बन्दाबन्दी त कतै निषेधाज्ञा जारि गरिएको छ । सरकारले एक ठाउँबाट अर्को ठाउँ नजान र भिडभाड नगर्न अनुरोध गरेको छ । आफ्नो स्वास्थ्यको ख्याल गर्नका लागि पनि नेपाली नारीहरुले तीजमै रमाउनु भन्दा पनि सरकारले तोकेको निर्देशनलाई पालना गर्नु जरुरी छ ।
कोरोना संक्रमणको जोखिम बढेपछि भदौ एक गतेबाट कर्णाली प्रदेशको राजधानी वीरेन्द्रनगर सहित प्रदेशका तीन जिल्लामा निषेधाज्ञा जारी गरिएको छ भने देशका अनेकौ शहरहरुमा निषेधाज्ञा घोषणा भएका छन् । अत्यावश्यक काममा बाहेक हिडडुल गर्नसमेत रोक लगाइएको छ । संक्रमण दर बढ्दै गएको र चाडबाडमा हुने भीडभाड र आवातजावतले कोरोना संक्रमणको जोखिम थप बढ्ने भएकाले निषेधाज्ञा जारी गर्नुपरेको स्थानीय प्रशासनले जनाइएका छन् ।
पछिल्ला वर्षहरुमा तीजलाई फरक ढंगले मनाउनेहरु पनि नभएका होइनन् । तीजलाई संस्कृतिको रुपमा भन्दा पनि यसलाई रमाइलोमा परिणत गर्दै विकृतिका रुपमा लिनेहरुको संख्या बढ्दै गएको छ । वास्तवमा तीजको मर्म अनुसार यसलाई मनाउने हो भने मात्र यसको महत्व रहन्छ । हामीले हाम्रा सन्ततीलाई के दिने ? हाम्रो संस्कृति र रितिरिवाजलाई कसरी बचाउने भन्ने तर्फ सोच्न जरुरी छ । यदि तीजलाई विभिन्न पेय पदार्थको स्वाद चाख्ने पर्वको रुपमा लिने र डिस्कोमा मनाउन थाल्ने हो भने हाम्रा सन्ततीले यसलाई पर्वको रुपमा हेर्लान् कि नहेर्लान ?
युवापुस्ताले आफ्नै ढंगले तीज मनाउने गरेका कारण पनि तीज विकृतीतिर गइरहेको छ । वास्तवमा तीजको महत्वको बारेमा बुझ्न जरुरी छ । तीजको रौनकमा थप उत्साह भनेको तीजका लोक भाकाहरु अनि मौलिक सङ्गीतहरु हुन् । हरेक वर्ष सयौं तीजका नयाँ भाकाहरु आउने गर्दछन् र तीजको उत्साहमा फरक सांगीतिक हस्ताक्षर गरेर जान्छन् । अब थोरै कुरा गरौं तीजका गीतहरुको, परम्परागत शैलीका मौलिक गीतहरुको साटो अश्लिल अनि दुई अर्थ लाग्ने गीतहरुको प्रयोगले तीजको माहौल दुषित हुने गरेका छन् ।
रत्यौलीका गीत र शब्दहरु अनि तीजका भाकाहरु अवश्य फरक छन् तथापि सस्तो लोकप्रियताका लागि रत्यौलीका शब्दहरुमा अझ श्रोता, दर्शक यस्तै मन पराउँछन् भन्दै तथाकथित मसला हालेर तीजका लागि तयार गरिनुले तीजको गहनतालाई हलुका त बनाएको छैन ? यो सोचनीय विषय छ । चाहे लाउडस्पीकरमा घन्किने गीत हुन या थपडीका आवाज, तीजमा संगीतको महत्व अत्यन्त धेरै हुन्छ, त्यो मौलिक होस्, नेपाली माटोको सुगन्ध दिने खालको होस् ।
रातो पहिरन, छड्के तिलहरी, यार्लिङ्ग, वुलाकी, असर्फि लगायतका विभिन्न गहनाहरु अनि उत्साहपूर्ण माहौलमा निरन्तरको नाचगान । न भोकको संवेदना छ न तिर्खाको संझना, तीजको दिनमा रातो रङ्गको दिन, पवित्रताको दिन, सङ्गीतको दिन अनि नृत्यको दिन ।
आँगनबाट चुराको खनखन, पाउजुको छमछम आउँनु पर्दछ । तर पछिल्ला वर्षहरुमा हुने खानेहरुले गहनाको प्रदर्शन गर्नकै लागि पनि महंगा गहनाहरु लगाउने गरेको देखिन्छ । जसले गर्दा हुँदा खानेहरुको मर्म र भावनामा समेत ठेस पुग्ने गर्दछ ।
अतः तीजलाई संस्कृति र पर्वका रुपमा मनाऔं । नारीका मनमा भएका बेदना पोख्ने अवसरका रुपमा मनाऔं । तीजलाई भड्किलो होइन रसिलो बनाऔं । सबै नारीहरुमा तीजको शुभकामना ।